شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار (کتاب)
کتاب «شرح الأخبار فى فضائل الأئمة الأطهار (علیهم‌السلام)»، تألیف قاضى نعمان مغربى (م، ۳۶۳ ق)، بر خلاف نامش منحصر به فضائل و مناقب ائمه نیست؛ بلکه یک دوره تاریخ ائمه از امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام تا پایان زندگى امام صادق علیه‌السلام است.
اهمیت کتاب
کتاب شرح الأخبار از منابع اصلى حدیث و تاریخ شیعه به شمار مى رود که عالمان و نویسندگان قدیم و جدید از آن نقل کرده و به آن اهتمام ورزیده‌اند. نقل اخبار غدیر از کتاب الولایة طبرى که اکنون در دست نیست، بر اهمیت این اثر مى افزاید.
روش تألیف
روش قاضى نعمان در این کتاب، حدیثى است و سلسله اسناد خود را کامل آورده است. این کتاب از شانزده جزء تشکیل شده است. در ترتیب این اجزاء قدرى آشفتگى وجود دارد و مؤلف یک مطلب را در اجزاى مختلف پراکنده است. مثلاً در جزء نخست احادیثى از پیامبر (صلی الله علیه وآله) در فضیلت علی (علیه‌السلام) آورده ولى حدیث سد الابواب را در جزء هفتم نقل کرده است.
البته مؤلف روایات را پیوسته و بدون عنوان دهى و تبویب در کنار هم آورده و محقق کتاب عناوینى را جهت تنظیم ابواب و اجزاء قرار داده است.
راویان مؤلف همانند کتب شیعى امامى، راویان ائمه هستند چنانکه اصل روایات و مطالب این کتاب در باره اهل بیت و فضائل آنان، همانند روایات امامیه است. حتى در بخش آخر این کتاب که به موضوع «مهدى» پرداخته شده روایات امامیه در باره مهدى نقل شده است، لیکن مؤلف با هدف برداشت خاص از این روایات، آنها را نقل مى‌کند به‌گونه اى که تا مدتها پیش، کسى به اسماعیلى بودن قاضى نعمان اطمینان نداشت.
محتواى کتاب
مؤلف این کتاب قاضى نعمان مغربى، که بر مذهب اسماعیلیه است پس از شرح زندگى و مناقب امام صادق (علیه‌السلام)، به مهدى مغربى و مطالبى در باره اسماعیلیه و فاطمیان پرداخته و شرح حال بقیه ائمه را ذکر نکرده است. در عین حال این کتاب از آثار کهن در زندگى امامان شیعه بخصوص امیرمؤمنان علیه‌السلام به شمار مى رود که با توجه به اشتراک عقیده مؤلف تا امام ششم، مباحثى که در آن آمده کاملاً با روایات شیعه امامیه مطابق است.
جلد اول و دوم کتاب، اختصاص به زندگى و فضائل امام اول دارد و در جلد سوم به بقیه اهل بیت و مباحث خاص دیگر پرداخته است.
یازده جزء کتاب که دو جلد کنونى را تشکیل مى‌دهد به مناقب و تاریخ زندگانى امیرمؤمنان پرداخته و در اجزاى بعدى از فضائل کلى اهل بیت، حضرت خدیجه و حضرت زهرا، امام حسن و امام حسین علیهم‌السلام و تاریخ کربلا سخن گفته است. وى همچنین بخشى از جزء سیزدهم را به خاندان ابوطالب اختصاص داده و به نام شهداى کربلا بازگشته است. سپس تا امام صادق علیه‌السلام مطالبى آورده و فرقه‌هاى شیعه را شرح مى‌دهد که پس از آن حضرت بوجود آمدند.
شرح قیام بنى حسن و پس از آن موضوع مهدى و ظهور مهدى فاطمى و دعوت فاطمیان در یمن و افریقا از مباحث بعدى است و جزء آخر کتاب یعنى شانزدهم به صفات شیعیان در بیان معصومین اختصاص دارد.
منابع
- ویکی نور